Мұнай өндіру: пайдасы мен зияны

1 слайд
МҰНАЙ ӨНДІРІСІ: ПАЙДАСЫ МЕН ЗИЯНЫ Мұнай қалдықтарының экологияға әсері

2 слайд
Мақсаты: • Мұнай өндірісі жайлы ақпарат беру • Оның экологияға тигізетін әсерін көрсету 2

3 слайд
Мұнай - көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл- сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі 3Мұнай дегеніміз не ?

4 слайд
Мұнай-қошқыл қоңыр, қара көк, қоймалжың сұйық зат. Мұнайды еш уақытта шикі күйінде пайдаланылмайды. Оны өңдеп 300 түрлі өнім алады: ең, қажетті өнімдерінің бірі машиналарға арналған отын (бензин, керосин) және химия өнеркәсібіндегі шикізаттар, оның ең соңғы қалатын қалдығы гудрон жол құрылысында пайдаланылады. 350 градус температурада қайнаған мұнайдан мазут бөлінеді, оны электор станцияларынды, металлургия пештерінде отын ретінде пайдаланады. Қазақстанның қандай аймақтарында мұнай қоры шоғырланғанын естеріңе түсіріңдер. Қазақстанда алғашқы мұнайдың 1-т-сы қай жылы және қай жерден алынды? (Батыс Қазақстанда шоғырланған, 1899 жылы Орал-Ембі алабындағы Қарашүңгілден игерілді)

5 слайд
1970 жылдары республикамыздағы барлық мұнайды үш облыс (Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе) өндіретін, қазір 6 облыс өндіріп отыр. Көш бастаушы Атырау облысы. Олар қай облыстар екенін анықтап, кескін картаға белгіле. гео 005 Көш бастаушы Атырау облысы. Мұнай қоры жағынан (4,8 млрд т) Қашаған дүние жүзінде бесінші орында. Мұнайды мұнай өңдейтін зауыттарда (МӨЗ) өңдейді. Мұнай өңдейтін зауыт көбінесе тұтынушыға негізделген. Қазақстанда 3 ірі мұнай өңдейтін зауыт (Атырау, Павлодар, Шымкент) және кішігірім отын жанар-жағармай зауыты Қарашығанақта жұмыс істейді. Құбырдың мұнайды өткізу мүмкіншілігі жоғары. Диаметрі 83 см болатын құбыр жылына 10 млн тонна өткізе алады. Сонымен бірге өрт шығу қаупі құбырларда сирек болады. Қазақстандағы магистральді мұнай құбырының ұзындығы 7000 км-ден артық. Ең ірілері Атырау-Новороссийск, Атырау-Самара, Атасу- Алашаңкоу және Омск-Павлодар-Шымкент. Атырау мұнай өңдей зауыты-Атырау-Ембі және Маңғыстау алабы мұнайын өңдейді. Павлодар, Шымкент мұнай өңдеу зауыттары Омбы-Павлодар-Шымкент мұнай құбырымен келетін Батыс Сібір және Құмкөл мұнайымен жұмыс істейді.

6 слайд
1-т апсырма . Мұнай Айыру жолмен мұнайдан __________________________________алынады. Қайта өңделген мұнайдың қалдығынан__________отын ретінде қолданылады. Мұнайдың қатты қалдығы-________жол құрылысында пайдаланылады. Қазақстандағы мұнай қоры газ конденсатымен бірге ______, газ қоры_________құрайды. Қазақстанда мұнай ________жылдан бастап өндірілді. 1911 жылы_________кен орны, 1915 жылы _________кен орыны игерілді. 1979 жылы ашылған _______________кен орны-әлемдегі ірі мұнай кен орындарының бірі болып табылады. Каспий қайраңында___________________________________ірі кен орындары ашылды. Жетібай мен Өзен кен орындары_____________түбегінде, Қаламқас пен Қаражанбас _________________түбегінде орналасқан. _____________________қалаларында мұнайды қайта өңдеу зауыттары жұмыс істейді.

7 слайд
Мысалы, Ембі, Доссор, Мақат мұнайлары нафтенді көмірсутектерге бай болса, Өзен мен Жетібай мұнайы парафиндерге, ал Прорва мұнайы ароматты көмірсутектерге бай. Жер астынан өндіріліп алынған мұнайда су көп болады. Оны шикі мұнай деп атайды. Шикі мұнай суынан және қосалқы газдарынан тазартып, өңдеуге жібереді. Мұнайдан алынатын өнімдер екі топқа бөлінеді. 1. Ашық түсті мұнай өнімдері. Оған бензин, лигроин, керосин, газоиль жатады. 2. Қара түсті мұнай өнімі – мазут. Мазут жоғары молекулалы көмірсутектердің қоспасы. Одан әрі өңдеп, қажетті мұнай өнімдерін алуға қолданылады. Мұнай өңдеу – оның құрамындағы көмірсутектердің қайнау температурасына сәйкес булануына негізделген. Мұнай өңдеуге арналған қондырғы екі бөліктен тұрады. 1. Түтікті пеш – мұнда мұнай 450 0 – 5000 температураға дейін қыздырылады. 2. Ректификациялық колонна – мұнай өнімдері өздерінің қайнау температурасына сәйкес фракцияларға бөлініп жиналатын қондырғы. Мұнайды өңдеп, ашық түсті өнімдерін алатын қондырғы атмосфералық қондырғы деп аталады. Бірақ мұнай өнімдеріне деген сұраныстың артуына байланысты тек айдау арқылы алынған жанармай жетіспейді. Мұнайда айдаудың соңғы өнімі – мазут. Мазут – қара түсті, тұтқыр, қоймалжың масса. Оны қайта өңдеу арқылы әр түрлі жағар майлар, сольяр майы, түрлі машина майлары, парафин алынады. Ең соңғы қалдығы – гудрон, битум және асфальт жол жасауға қолданылады. Мазуттың құрамы ірі молекулалы көмірсутектерден тұратын болғандықтан, оны жоғары температурада вакуумдық қондырғыда өңдейді. Қысымның және жоғары температураның әсерінен көмірсутектердің үлкен молекулалары бөлшектенеді. Бұл процесті крекингілеу деп аталады. (ағылшынша « бөлшектеу» )

8 слайд
4Мұнай өндірісі: пайдасы мен зияны

9 слайд
Мұнай дүние жүзілік жанар-жағар май-энергетикалық балансында орасан зор үлеске ие: оның адамзат пайдаланатын қуат көздері ішінде 48% алады. Болашақта бұл көрсеткіш мұнай өндірудің қиындай беруінен, және атом және басқа қуат көздерін пайдалануының өсуінен кеми береді. Мұнайды өңдеу барысында тіршілікке қажет 300-дей өнім алады.Ең қажетті тауардың бірі - көліктерге арналған отын. 5Пайдасы Мұнай улы заттың бірі болған соң,ол табиғатқа және адам ағзасына түсіп кететін болса,өзінің орасан зор зиянын тигізеді.Табиғатқа кері әсері жануарлардың өлуіне,жердегі табиғаттың жойылуына алып келуі мүмкін. Зияны

10 слайд
Мұнай қалдықтары әсерінен балықтардың қырылуы 6Теңіздің ластануыМұнай қалдықтарының экологияға әсері

11 слайд
7Теңіз суларының ластануы Теңізге мұнай қалдықтарының төгілуінің кесірінен теніз сулары ластанып, теңізде тіршілік ететін балықтардың қырылуы. Ауаның ластануы Мұнайды өңдеу барысында ауаға шығатын газдардың,ауаны ластауы Тіршіліктің зардап шегуі Мұнайдың төгілуінен жануарларға тигізетін әсері,олардың тіршілігінің жойылуы. 1 2 3Мұнай қалдықтарының экологияға әсері

12 слайд
Тапсырмалар

13 слайд
Тест тапсырмалары : 1 . Мұнайды өңдегенде қандай зат алынады? А)бензин; Ә)сұйытылған газ; Б)аталғанның бәрі; В)керосин; Г)майлайтын май. 2 .Мұнайды тұтынушыға құбырдан басқа қандай жолмен жеткізеді ? А)әуе; Ә)Автокөлік; Б)танкер; В)күш көлігі; Г)дұрыс жауап жоқ. 3 .Қазақстанда мұнай өңдеу зауыттары орналасқан қалалар: А) Қостанайда, Петропавлда, Көкшетауда Ә) Семейде, Өскеменде,Алматыда Б) Атырауда, Шымкентте, Павлодарда В) Таразда, Қарағандыда, Ақтөбеде Г) Қызылордада, Талдықорғанда, Астанада 4 .Қазақстандағы ең алғашқы игерілген мұнай кен орны: А) Қаламқас Ә) Теңіз Б) Қашаған В) Өзен Г) Доссор 5 .Қазақстанда 1911 жылы игерілген мұнай кен орны : A) Құлсары Ә) Мақат Б) Доссор В) Қосшағыл Г) Жаңа өзен 6 .Мұнай кен орындары: А) Доссор, Теңіз Ә) Майкүбі, Кемпірсай Б) Өзен, Екібастұз В) Торғай, Қоңырат Г) Құмкөл, Саяқ

14 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА Рахмет!