Құтты жерді қорғау мен сақтаудағы ата-бабалардың ролі.(Қазақ-жоңғар соғысы)

1 слайд
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ ПӘНІ АШЫҚ САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: ҚҰТТЫ ЖЕРДІ ҚОРҒАУ МЕН САҚТАУДАҒЫ АТА-БАБАЛАРДЫҢ РОЛІ. (ҚАЗАҚ-ЖОҢҒАР СОҒЫСЫ) Өтілетін тобы: ББн-23-2к Жауапты: Қазақсқстан тарихы пәні оқытушысы, Досыбай Н.Ж. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті колледжі Шымкент 2023 жыл

2 слайд
Сабақтың мақсаты: Топ білім алушыларның өздігінен жұмыс істеу дағдыларын дамытудағы жұмыстарды одан әрі жалғастыру, тарихи оқиғаларды бағалай білуге,  оқулық мәтінін, картадағы мәліметтерді талқылауға баулу.

3 слайд
 Базалық ұғым: Жоңғар шапқыншылығы Тірек ұғым: Жоңғар хандығының құрылуы, “Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама”, Бұланты және Аңырақай шайқасы. Көрнекілігі: « XVII – XVIII ғасырлардығы Қазақ жері » карта, Әбілқайыр хан, Абылай хан, Райымбек батыр, Тәуке хан, Бөгенбай батыр, Қабанбай батыр портреттері Сабақтың түрі: топтық және ұжымдық түрде Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі 2. Сабағымызды XVII-XVIII ғасырлардағы тарихи оқиғаны еске түсірумен бастаймыз

4 слайд
Ой қозғау ( топ білім алушыларына жалпы сұрақ қойылады)  XIII ғасырларда болған тарихи оқиғаны еске түсіру.  Жоңғарлардың Қазақстан жерін жаулап алуы, Жоңғар мемлекетінің құрылуы, оның қоғамдық құрлысы және жоңғарлардың Қазақстанды жаулап алуы, жаулап алу зардаптары, тақырыптарды еске түсіріп XVII – XVIII ғасырда болған тарихи туралы бүгінгі сабағымыздың барысында көз жеткіземіз.

5 слайд
Жаңа сабақтың жоспары: 1.Жоңғарлардың күшеюі, «Ақтабан шұбырында, Алқакөл сұлама» 2.«Бұланты шайқасы» 3.«Аңырақай шайқасы» 4. Сергіту сәті ХХІ ғасыр көшбасшысы

6 слайд

7 слайд

8 слайд

9 слайд

10 слайд
Ақтабан шұбырында, Алқакөл сұлама Елім - ай” әні авторы: Қожаберген жырау Қаратаудың басынан көш келеді, Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді, Ел – жұртынан айрылған жам ан екен, Екі көзден мөлдіреп жас келеді. Мына заман қай заман, бағы заман, Баяғыдай болар ма тағы заман! Қарындас пен қара орман қалғаннан соң, Көздің жасын көл қылып ағызамы Мына заман қай заман,қысқан заман, Басымыздан бақ – дәулет ұшқан заман. Шұбырғанда ізінен шаң борайды, Қаңтардағы қар жауған қыстан заман

11 слайд
Қазақ хандығының картасы

12 слайд

13 слайд
Жоңғарлар шабуылы

14 слайд
СЕРГІТУ СҰРАҚТАРЫ

15 слайд
Керей мен Жәнібек сұлтандар 1 1. Қазақ хандығының құрылуы кімдердің есімімен байланысты? 1) Жәнібек пен Әбілқайыр 2) Мұхаммед Шайбани 3) Керей мен Ахмед хан 4) Махмұт хан 5) Жәнібек пен Керей

16 слайд
1465-1466 жылдары 2 2. Қазақ хандығы қашан құрылды? 1) ХVІ ғ. 50-60 жылдар 2) ХІV ғ. ортасы 3) ХІІІ ғасырда 4) 1465-66 жылдары 5) 1511 жылдар

17 слайд
Мырза Мұхаммед Хайдар Дулати 3 Қазақ хандығының ерте тарихы жөнінде мағлұмат беретін ортағасырлық мұсылман тарихнамасындағы құнды шығарма – “Тарих и- Рашидидің” авторы 1) Мырза Мұхаммед Хайдар Дулати 2) Белгісіз автор 3) Мұхаммед Салих 4) Ибн Рузбихан 5) Мұхамед Шайбани хан

18 слайд
Жетісу жерінде 4 Қазақ хандығының негізі қай жерде қаланды? 1) Солтүстік Қазақстан 2) Орталық Қазақстан 3) Батыс Қазақстан 4) Жетісу жерінде 5) Шығыс Қазақстан

19 слайд
Орда – Ежен 5  Қазақ хандары әулетінің негізін салушылар қай ханның ұрпақтары еді 1) Орда – Ежен 2) Араб – Мұхаммед хан 3) Орыс хан 4) Тоқа – Темір 5) Қойыршах

20 слайд
Қасым сұлтанның 6   1480 жылы Жәнібектің қайтыс болуымен таққа Керейдің ұлы Мұрындық келді. Дегенмен, қазақ хандығындағы нақты билік кімнің қолында болды? 1) Тәуке 2) Қасым сұлтанның 3) Таныш 4) Жаныш 5) Жәдік

21 слайд
Есенбұға хан 7   Жетісуді билеген Моғолстан ханы Керей мен Жәнібектің Жетісуға қоныс аударуына қарсы болмады. Ол – 1)Жүніс хан 2) Есенбұға хан 3) Уәйіс хан 4) Абд ар - Рашид хан 5) Сұлтан Саид

22 слайд
Қазақ-жоңғар қатынастары кезінде ерлік көрсеткен қазақ батырлары

23 слайд
Аякөз шайқасы 1718 жылы Аякөз өзені бойында өтті

24 слайд
“Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама”

25 слайд

26 слайд
Қаракерей Қабанбай Батыр, талантты қолбасшы. Азан шақырып қойылған есімі —Ерасыл. Ол 1692 ж. қазіргі Шығыс Қазақстан облысының  Үржар ауданындағы  Барлық тауында өмірге келіп, 1770 ж. сонда дүние салған.  

27 слайд
Шақантай Жауғашарұлы Шақантай Жауғашарұлы (1706 — 1791) — батыр. 1706 жылы, Алтай тауының Сауыр деген жерінде дүниеге келген. Руы – Абақ керей ішіндегі Жастабан. 14 жасынан жоңғарларға қарсы күреске бастан аяқ қатысқан. 

28 слайд
Қанжығалы Бөгенбай Ақшаұлы Бөгенбай (1680-1778) – Жоңғар басқыншылығына қарсы азаттық жорығын ұйымдастырушылардың бірі, атақты батыр, ұлы қолбасшы. Шыққан тегі – Орта Жүздің Арғын тайпасының Қанжығалы тармағынан. 1680 ж. Сырдария бойында дүниеге келген. Бөгенбай жорықтарын, қоғамдық істерін, негізінен, бес кезеңге бөлуге болады: 1. 1696-1697 жылдары жоңғар қалмақтарымен шайқастары;  2. 1710 жылғы Қарақұмда бүкіл қазақ елі жасағының қолбасы болуы;  3. 1723-29 жылдардағы қазақ елінің жоңғарлардан жаппай жеңілісі мен онан кейінгі халқымыздың сыртқы жауға берген тойтарыстарын ұйымдастыру;  4. 1731-1735 жылдардағы орта жүз бен Ресей қарым-қатынасын ыңғайластыру шараларын жүзеге асыру;  5. 1750-1760 жылдардағы Алтай- Тарбағатай, Жетісу жорықтарын ұйымдастыру.

29 слайд
Малайсары батыр Малайсары (шамамен 1700 — 1756) —  Орта жүздің батыры әрі биі. Арғын  ішіндегі бәсентиін руынан шыққан.  Малайсары Абылай ханның сұлтан кезінен сенімді серігі болған. Малайсары Ресейдің қоластына кіруге қарсы болған.  Қазақ-қалмақ соғысын тоқтатып, екі хандық арасында бейбіт бітім жасау саясатын ұстанды. Ол жоңғарларға қазақтың елшісі болып барған. Қазіргі  Павлодар облысы Май ауданындағы Малайсарының туған жеріне,  Жоңғар Алатауының батыс сілеміндегі тауға Малайсары есімі берілген.

30 слайд
Шапырашты Наурызбай Құттымбетұлы Құттымбетұлы Наурызбай 1706 жылы  Жетісу жерінде, Алатаудың баурайында дүниеге келген.  Наурызбайдың өмірі жоңғарларға қарсы күресте өтеді. Ол атақты Аңырақай шайқасына қатысып, жиырма үш жасында қалмақ батырлары Шамалхан мен Қаскелеңді жекпе жекте өлтіріп, батыр атанады. Қол бастап талай шайқасқа қатысқан Наурызбай батыр 1750- 1752 жылдары Бәсентиін Малайсары, Қыстық Малай, Шапырашты Қасқары батырлармен бірге тізе қоса қимылдап, қазақ қолының жеңісті жолын жалғастырып, жоңғарларды Тұрпаннан асыра қуып тастайды. 1781 жылы дүниеден өткен.  

31 слайд
Райымбек Түкеұлы Райымбек Түкеұлы (1705, қазіргі Алматы облысы — 1785, Алматы) — батыр, қолбасшы. Ұлы жүз албан ішіндегі алжан руының сырымбет тармағынан тараған.  Қалмақтың Бадам, Қорын, Ағанас, Секер, т.б. хан, ноян, батырларын жекпе-жекте жеңіп, Қаратау өңірі мен Жетісуды жаудан азат етуге басшылық жасағандардың бірі болған. Торайғыр және Сөгеті таулары аралығындағы “Ойрантөбе” деген жерде өткен шайқаста ерекше көзге түсті. 1733 ж.  Бөлек батырмен бірге жоңғарға елші болып барған. Райымбектің ерекше еңбегін оның есімі албан тайпасының ұранына айналғанынан да білуге болады. Көзі тірісінде “көріпкел”, “әулие” атанған.

32 слайд
Тайлақ батыр «Рухани жаңғыру» дегеніміз өткенге көз тастап, бабаларымыздың кол жеткендерін бүгінгі және ертеңгі күнге жеткізу, бабаларымыздың көпке үлгі боларлық істерінің ең жарқын беттерін жарқырата көрсетіп, келер ұрпаққа үлгі ету. Сондай, көпке үлгі боларлық өмірдің иесі, ел мен жер үшін жан аямай жасаған ерліктің иесі, аты аңызға айналған адам - Тайлақ батыр.

33 слайд
Баян батыр Хан Абылай өз заманында аса жоғары бағалаған екі батыр болса, соның бірі – Баян батыр. Орта жүздің уақ руынан шыққан әйгілі батыр туралы аңыз да, ақиқат та көп.

34 слайд
“Бұланты” шайқасы 1726 жылы

35 слайд
“Аңырақай шайқасы” 1730 жылы

36 слайд
СЕРГІТУ СӘТІ

37 слайд
Интеллектуалды ойын

38 слайд
ДОДА ЖОРҒА Қай фильмен

39 слайд
1.Мұнда барлық сайыскерлерге ортақ колледж бағдарламасынан және бағдарламадан тыс 11 сұрақ беріледі 2. Әр сұрақтың 3 жауап нұсқасы бар. 3. 5 секунд ішінде қойылған сұрақтың жауабын бұрын қол көтерген білім алушы айтады. 4.”Бәйгенің” сұрақтары оқылып болғаннан кейін сайыскерлердің ұпайлары есептелінеді. 5. “Бәйге” айналымы соңында жеңімпаз топ анықталады?????

40 слайд
Сайыскерлерге сәттілік тілейміз

41 слайд
1. ДОДА

42 слайд
Көрсетілген фотолардан ұлы тарихшы ғалым ақындардың кім екендігін табу және қысқаша тарихын атап өту керек????

43 слайд
Шығыстың ұлы ғұлама ғалымы Әбу- Насыр, Ибн-Мұхаммед, Ибн-Тархан, Ибн-Ұзлах, Әль-Фараби,Ат-Түрки

44 слайд
Аты мұсылман әлеміне әйгілі, сопылық әдебиеттің ірі өкілі, кемеңгер, ойшыл ақын Қожа Ахмет Яссауи (1103-1228)

45 слайд
Мырза Мұхаммед Хайдар Дулати — Орталық Азияның ХVІ ғасырдағы атакты тарихшысы, әдебиет майталманы және мемлекет кайраткері болды.

46 слайд
АБАЙ (ИБРАҺИМ) ҚҰНАНБАЙҰЛЫ

47 слайд
Шәкәрім Құдайбердіұлы

48 слайд
2. ЖОРҒА

49 слайд
Фотодан көрсетілген қандай тарихи шайқастар болғандығын атап өту керек???

50 слайд
Атлах шайқасы 751 жыл

51 слайд
Отырар ойран 1219 жыл

52 слайд
Орбұлақ шайқасы 1643 жыл

53 слайд
Аңырақай шайқасы 1730 жылы

54 слайд
Жас Абылай мен Шарыштың жекпе жегі 1731 жыл

55 слайд
Сырым Датұлы (1753—1802) жж

56 слайд
1812 жылғы Отан соғысы

57 слайд
Махамбет Өтемісұлы 1803-1846 жж

58 слайд
Исатай Тайманұлы (1791-1838) жж

59 слайд
Кенесары Қасымұлы  (1802-1847) жж

60 слайд
Амангелді Иманов   (1802-1847) жж

61 слайд
Бауыржан Момышұлы 1910-1983 жж

62 слайд
Әлия Молдағұлова 1925-1944 жж

63 слайд
Мәншүк Мәметова 1922-1943 жж

64 слайд
Хиуаз Доспанова 1922-2008 жж

65 слайд
Талғат Бегельдинов 1922-2014 жж

66 слайд
Қайрат Рысқұлбеков 1966-1988 жж

67 слайд
4. Қай фильмнен алынған фотолар

68 слайд
Көшпенділер 2004 жылы 1

69 слайд
Жау жүрек мың бала 2012 жылы 2

70 слайд
Жаушы 1980 жылы 3

71 слайд
Батырлар 2019 жыл 4

72 слайд
Баян батыр 1993 жыл 5

73 слайд
Белгісіз батырлар 2023 жыл 6

74 слайд
Үй тапсырмасы: ЭССЕ жазып келу: Аңырақай шайқасының тарихи маңызы қандай болды?